Cmentarz mennonicki w Sosnówce

Obok tego cmentarza przejeżdżałem raz czy dwa kilka lat temu. Nic nie widziałem - całe to małe wzgórze było zarośnięte chaszczami.
Kilka dni temu wybrałem się na dłuższą wycieczkę rowerową. Jechałem szosą, przez Pieńki Królewskie i Szynych, w kierunku Chełmna. Przejeżdżając przez Sosnówkę, zaskoczył mnie widok, wcześniej nieznany. Stanąłem, poczytałem tablicę informacyjną, pochodziłem po wzgórzu...
Okazało się, że oczyszczono tu i odsłonięto stary cmentarzyk mennonicki. Tablica informuje, że:"Cmentarz mennonicki założony ok.1690 r. Zachowany czytelnie układ przestrzenny, liczne nagrobki o wybitnej wartości artystycznej. Najstarsze datowane z lat 1691, 1836, 1861. Relikt bramy głównej".
Najstarszych nagrobków nie znalazłem. Były za to trzy tabliczki z informacją, że znajdują się w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. Mennonickie cmentarze wyróżniały się pięknymi nagrobkami.
W czasach zaboru pruskiego wielu z mennonitów wyjechało z naszych terenów, uciekając przed obowiązkiem służby wojskowej (nie wolno im dotykać broni). Reszta uciekła lub została przesiedlona - chodzi przede wszystkim o rejon Żuław - w 1945 i po 1945 roku. Tak skończyło się osadnictwo mennonitów na naszych ziemiach.
Na zdjęciach cmentarzyk wygląda na zniszczony. Jednak poprzednio nic tu nie było widać. Teren wyraźnie oczyszczony, przy połamanych nagrobkach ułożone są kawałki nagrobków... widać, że jakieś prace są prowadzone. Na tyle, na ile gmina Grudziądz (pewnie i inni) może sobie pozwolić.
I dobrze. Szacunek dla cmentarzy, wszystkich cmentarzy, jest miarą cywilizacji społeczności. I pamięci o historii naszych ziem oraz mieszkających tu ludziach. 
Mennonici, wygnani z Niderlandów w XVI wieku, znaleźli przystań w Rzeczpospolitej. Nasze państwo "Obojga Narodów" było w tamtych czasach wojen religijnych ostoją tolerancji. Mamy prawo być z tego dumni - w roku 1573 "konfederacja warszawska" zagwarantowała tolerancję religijną. Była ona jedną z podstaw mocarstwowości naszego kraju oraz wzrostu zamożności mieszkańców. Mieszkańców o różnych wyznaniach i narodowościach. 
Jakbym pisał o podstawach współczesnego, demokratycznego państwa. Państwa obywatelskiego  :)