Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Śladem geodetów krzyżackich - posłowie

Marek Szajerka
W czterech etapach oprowadziłem Państwa wzdłuż Rowu Hermana, pokazując z dokumentami w ręku, że tam było miasto.

Przypuszczam, że część osób znowu pomyśli, że ten Szajerka wciąż fantazjuje i mąci z tą historią Grudziądza. Dlatego dodałem jeszcze posłowie.
Zob.:
https://grudziadz.naszemiasto.pl/sladem-geodetow-krzyzackich/ar/c8-3538117

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na znaczenie słowa przedmieście w języku staropolskim. Obecnie znaczenie tego słowa zostało w pewnym stopniu zdegradowane.

W języku staropolskim, wg Słownika Języka Polskiego Samuela Linde z 1811 r., (słownik dostępny w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej):
http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=8173&from=&dirids=1&tab=1&lp=2&QI=

[…]; die Vorstad Przedmieście są domy przed miastem, albo miasto nieobmurowane przed miastem obronnym. […]

Zapewne wiele osób uzna, że nadal klimkuję (oszukuję, zmyślam języka staropolskiego).
Poprzednio podałem, że Grudziądz w obrębie murów ma długość ok 360 m. Wg pomiarów J. Krzysia wymiary Grudziądza to szerokość ok. 190 m a długość ok. 340 m. Ten obszar X. Froelich w 1868 r. zakwalifikował jako teren miasta lokowanego w 1291 r.
Posłowie zacząłem od różnych znaczeń słów, dawniej i obecnie. Dotyczy to również definicji pojęć.
Dla kronikarza z 2 poł. XV w. Jana Długosza Pokrzywno i Rogóźno był miastami. Napisałem o tym w 27 odcinku Zamek w Grudziądzu, pisząc o miastach rolniczych.

Zob.:
https://grudziadz.naszemiasto.pl/zamek-w-grudziadzu-odc-27/ar/c8-2598804

Paradoks polega na tym, że te miasta zostały zdegradowane wyłącznie do roli zamków a w Grudziądzu skurczono obszar zamku wyłącznie do Zamku Wysokiego na Górze Zamkowej. Wymiary zamków w Grudziądzu, Rogóźnie, Pokrzywnie i Wąbrzeźnie są nawet zbliżone, ale w tylko w Grudziądzu historycy odmawiają prawa uznania go w całości w obrębie murów za zamek.Dalej paradoks polega na tym, że w przypadku Grudziądza są na to dokumenty własności. To jednak nie przemawia do większości historyków, zarówno polskich jak i niemieckich. Wolą wygodną hipotezę X. Froelicha i C. Steinbrechta z XIX w. , że pojęcie zamku odnosi się wyłącznie do obszaru Góry Zamkowej, ryciny dodane do tekstu.

Poniżej podaję dla porównania orientacyjne długości zamków w Pokrzywnie, Rogóźnie, Wąbrzeźnie i Lipienku.
Zamek w Pokrzywnie (1) – ok. 300 m długości
Zamek w Rogóźnie (2) – ok. 350 m długości
Zamek w Wąbrzeźnie (3) – ok. 200 m długości
Zamek w Lipienku (4) – ok. ok. 200 m długości

Z tego zestawienia widać, że Grudziądz był de facto zamkiem, zaliczanym do kategorii zamków miejskich, wg definicji Jarosława Widawskiego, (Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV w., Warszawa 1973, s.62-65).
W powyższym zestawieniu zamki w Rogóźnie i Pokrzywnie były zamkami miejskimi. Dlatego kronikarz Jan Długosz nazywał je miastami. Czy ktoś z Państwa zastanawiał się, dlaczego w Łasinie nie ma pozostałości po zamku, chociaż kroniki średniowieczne mówią o zdobyciu zamku. Moim zdaniem odpowiedź jest bardzo prosta. Gdy w XIX w. rozebrano mury obronne, zniknął obraz zamku.

Zamki miejskie w Pokrzywnie i Rogóźnie wyludniły się, zamki rozebrano w znacznej mierze. Zamek grudziądzki od średniowiecza był zagospodarowany w formie dzierżawy przez mieszczan a od XVI w. zaczął przejmować funkcję centrum municypialnego, w następstwie zniszczenia miasta poza murami obronnymi.

Na przykładzie Łasina i Grudziądza mamy paradoksalne przykłady, jak historiografia, po wcześniejszym zniszczeniu materialnych źródeł historycznych może wypaczyć obraz przeszłości:
Łasin – rozebrano mury obronne i nie można znaleźć zamku,
Grudziądz – mury obronne poza Górą Zamkową, o dużym obwodzie, to uznano za miasto.

Natomiast średniowieczni mieszczanie na ten obszar patrzyli jak na zamek. Co widać na przykładzie dokumentu z 1365 o spichrzach, (tłumaczenie wg A. Wolnikowskiego):

2. Miejski dokument de1365 o spichrzach morgach miejskich.
Wszystkim do wiadomości, którzy teraz są i ich następcom, że znaleźliśmy w jednym liście, burmistrz Herman Meyn z swoją radą oddał morgi spadkobiercom Risch *) za morgę wartości jednej virdung (Vierdung = ¼ marki) pruskich pieniędzy każdego roku około św. Marcina płatne. W takim postanowieniu, że nie może tych morgów jedna osoba mieć lub kupić ** lecz dwie. Gdyby ktoś lub sąsiad naszego miasta ze swej woli kupił, musi płacić trzy marki. Nikomu nie wolno tych mórg kupić, chyba, że miałby w mieście pół dziedzińca lub całe wolne dziedziczne. Także, gdyby osoba wymienionego miasta była w długach miejskich i sobie dokupił morgę lub dwie, byłoby to ze szkodą dla miasta. Tej osobie nie można zezwolić i nie udzielać mu żadnych praw .***) Jeżeli ktoś morgi odziedziczył, ten mógł tak robić, jak rozum jego uczył, aby czynsz przy naszym mieście Grudentz pozostał.
Także poinformowaliśmy się o tym, że Nickel Goltzh i jego kompania dotychczas
w radzie grudziądzkiej, gdzie oni się dowiedzieli, że spichrze nad Wisłą przy mieście za poradą naszego pana von Boventin (komtur Heinrich von Boventin 1346-1351), wówczas należące do komturstwa grudziądzkiego, przechodzą na wieczna własność miasta. To też robili w skromności, tak, że do miasta spichrzowego należało 24 stopy wzdłuż po osiem skoków (1/24 marki), czynszu wiecznego, z tego zabrano spichrz bornwaldis, który wcześniej zbudowano. Także tego spichrza nikt nie miał kupić, kto nie miałby poważania
w Grudziądzu, przynajmniej musi posiadać pól dziedzińca lub całe dziedziczne gospodarstwo. Gdyby umarł właściciel spichrza, może robić z tym co się podoba tak aby miasto nie zostało pokrzywdzone i swój czynsz otrzymało. Także, gdyby ktoś był zadłużony wobec miasta i miasto spichrz chciało kupić lub kupiło, aby dużych strat nie mieć. Tego rodzaju sprawy muszą być koniecznie omawiane na posiedzeniu rady miejskiej.
Uchwałę tę powzięliśmy i bez sprzecznych zdań uznaliśmy jako zdatną do przyjęcia i odpowiada nam do serca .****) Spisana została po łacinie na wieczne czasy i zaopatrzona w pieczęć naszego miasta Grudentz przywieszona. Świadkami tych rzeczy są Michał Wrankinhayn w tym czasie burmistrz, Sidil Linou jego kompan, Heineke Sconebrucke, Nikil Lindenon von Bartholmäus, Herbist członek rady, Petrus Meyn Altmanscöf (Altmannscöff, Schöppenmeister), Hannes Breslau, Claus Rencken i dość dobrych

W dokumencie tym jest ciekawe zdanie spichrzach zbudowanych przez Krzyżaków dla siebie i o mieście spichrzowym. Obecnie też funkcjonuje forma dzierżawy wieczystej. Miasto wydzierżawia nieruchomości na 100 lat.
Na planach zamków w Pokrzywnie, Rogóźnie, Wąbrzeźnie, Lipienku jak mamy tam ułożone spichrze? Spichrze są na obrzeżach. Są to spichrze typu klasztornego. Grudziądz ma ten sam układ kalenicowy, klasztorny, bo był faktycznie zamkiem, o czym świadczy też dokument z 1365 r.
Prawo miejskie zabraniało zabudowy murów obronnych spichrzami, dlatego grudziądzkich monumentalnych spichrzy nie zbudowali mieszczanie.

Sz. Państwo, to nie jest przypadek, że Sejmiki Generalne dla Prus Królewskich urzędowo miały się odbywać na przemian w Grudziądzu i Malborku. Ponieważ właśnie tam była odpowiednia infrastruktura dla zorganizowania takich zjazdów, która by nie zakłócała codziennego życia miasta. Do tej infrastruktury trzeba zaliczyć np. odpowiednią ilość zbiorowych stajni.
Zamek miejski w Grudziądzu miał powierzchnię ok. 20 ha, zamek miejski w Malborku ok. 25 ha. O randze zamku grudziądzkiego świadczy również fakt, że w 1330 r., w czasie wojny z królem Władysławem Łokietkiem właśnie Grudziądz był główną kwaterą wojenną Wielkiego Mistrza Zakonu v. Wernera von Orselna i Wielkiego Mistrza Kawalerów Mieczowych w Inflantach. Nawet w XVII w. musiał być imponujący, skoro na kwaterę wybrał go król szwedzki Karol Gustaw.
Np. Gniew promuje się, że ma pałacyk Marysieńki, żony króla Jana III Sobieskiego. Dlaczego w przypadku Grudziądza nie eksponuje się faktu, że też był królewskim zamkiem a jego starościną królowa Maria Ludwika Gonzaga królów Jana II Kazimierza i Władysława IV?

Osoby, które będą chciały przeczytać hasło Grudziądz w dziele X. Froelicha, to informuję, że jest ono dostępne na archiwalnej stronie internetowej Społecznego Komitetu Odbudowy Klimka:

http://www.klimek.grudziadz.com.pl/pdf/xf.pdf

Podałem Państwu alternatywną historię Grudziądza. Proszę ją skonfrontować z informacjami podanymi przez „tzw. poważnych historyków”.

Program konferencji w Muzeum:
http://www.muzeum.grudziadz.pl/aktualnosc-9-169-konferencja_narodziny_miasta_w_725.html

Może się dowiemy, jak można było postawić fundament wieży Klimek, 2-3 m ponad poziomem 0, czyli poziomem dziedzińca?

Mnie zalicza się w Grudziądzu do koszyka niepoważnych. Bardzo zachęcam Państwa do aktywnego uczestnictwa w takich konferencjach i zadawania pytań, nawet kłopotliwych. Tylko w ten sposób prelegent odczuje, że ma do czynienia z odbiorcą wymagającym. To samo dotyczy mnie. Zapraszam już na najbliższa swoją prelekcję, 4.11.,(środa), początek godz. 17 w siedzibie SM przy ul. Moniuszki. Społeczeństwo jest wymagające wobec polityków i ocenia ich wyborach parlamentarnych, samorządowych, to niech i ocenia pracowników uczelni i instytucji kulturalno-oświatowych. Takie konferencje opłacane też są z Państwa podatków. Jako nauczyciel byłem testowany co roku, na egzaminach maturalnych . Natomiast w czasach, gdy były egzaminy na wyższe uczelnie, testem skuteczności nauczyciela były takie właśnie egzaminy wstępne., ilu jego uczniów dostawało się na kierunek, który on wykładał, w moim przypadku była to historia.

Tekst referatu dostępny na stronie Koła Miłośników Dziejów Grudziądza

http://kmdg.grudziadz.pl/publikacje/biuletyny/numer/34.446/

W swojej pracy zawodowej, jako nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie najbardziej lubiłem klasy wymagające od nauczyciela, stawiające sobie i nauczycielowi wysoka poprzeczkę. Może dlatego tak jestem z racji wcześniej wykonywanego zawodu odporny i cierpliwy na podchwytliwe komentarze.
Z wyrazami szacunku dla Państwa i Redakcji. Marek Szajerka

Bibliografia:
Plany zamków pobrane za:
Rocznik Grudziądzki, T.IV, 1965; Rocznik Grudziądzki, T.VVI, 1970; T.VIII, 1983; Włodzimierz Antkowiak, Piotr Lamparski Zamki krzyżackie ziemi Chełmińskiej, Toruń 1999.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Rowerem przez Mierzeję Wiślaną. Od przekopu do granicy w Piaskach

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na grudziadz.naszemiasto.pl Nasze Miasto