Tak wyglądał Grudziądz po II wojnie światowej. Ponad połowa miasta leżała w gruzach. Zobacz zdjęcia z archiwum

Właśnie tego dnia w 1945 roku wojska drugiego frontu białoruskiego wkroczyły do Grudziądza po trwających sześć tygodni zaciętych walkach o miasto.

Skutkiem walk o Grudziądz były ogromne zniszczenia na terenie całego miasta. Szacowano je na ponad 60 procent.

Przez lata, przypadająca 6 marca rocznica była obchodzona jako święto wyzwolenia miasta spod okupacji hitlerowskiej. To się jednak zmieniło. Z czasem uroczystości były coraz skromniejsze, aż w 2019 roku - pierwszy raz - nie odbyły się wcale.

Tematem zniszczeń wojennych w Grudziądzu zajmowała się m.in. Izabela Fijałkowska, Miejski Konserwator Zabytków w Grudziądzu. Efektem tej pracy jest m.in. artykuł "Zniszczenia obiektów zabytkowych Grudziądza w czasie drugiej wojny światowej i ich odbudowa" zamieszczony w Roczniku Grudziądzkim 2020.

W swojej pracy cytuje ona czasopismo „Ochrona Zabytków” z 1949 roku, w którym wyliczono, że w czasie II wojny światowej zniszczeniu uległy 34 grudziądzkie zabytki m.in.:

• gotycki kościół farny pw. św. Mikołaja,
• kompleks spichlerzy,
• barokowy kościół oo. Jezuitów,
• gotycki w zrębie kościół św. Ducha
• z barokowym klasztorem benedyktynek
• i Pałacem Opatek.
• Wieża „Klimek”, będąca pozostałością dawnego zamku krzyżackiego z XIII wieku.

Zniszczone zostały także budynki tworzące średniowieczny układ urbanistyczny miasta.

Z zabudowy przy Rynku w Grudziądzu zachowały się tylko:

• dwa budynki w zachodniej pierzei (narożny przy ul. Rynek 1-2/Prosta 1, narożny przy ul. Rynek/Reja 2-6),
• dwa budynki w południowej pierzei (narożny przy ul. Rynek/Pańskiejl, narożny przy ul. Rynek/Szewskiej 2-4),
• cała pierzeja wschodnia
• oraz trzy budynki i jeden do wysokości pierwszej kondygnacji w północnej pierzei.

"Prezbiterium, nawy oraz wieża zostały uszkodzone przez pociski i częściowo spalone. W znacznym stopniu ucierpiały pokrycie dachowe, więźby i sklepienia. Jedno przęsło nawy bocznej południowej było całkowicie zawalone. Sygnaturka na dachu została spalona. Zniszczone były też witraże. Spaleniu uległy: chór, organy, ławki, ołtarze, konfesjonały i drzwi wejściowe. Trzy dzwony wywiezione zostały przez wojska niemieckie. Odkryte i zakonserwowane w 1939 r. malowidła ścienne w większości odpadły." - czytamy w przywołanym artykule Izabeli Fijałkowskiej.

"Działania wojenne przyniosły znaczne zniszczenia historycznej zabudowy miasta. Ucierpiał obszar średniowiecznego układu urbanistycznego wraz z zabytkowymi obiektami pochodzącymi z okresu średniowiecza i baroku. Ogromna skala zniszczeń objęła też dzielnice otaczające Stare Miasta. Prawie całkowicie zniknęła reprezentacyjna zabudowa Przedmieścia Toruńskiego (ob. al. 23 Stycznia) oraz wiele kamienic z XIX i pocz. XX w. z innych rejonów miasta" - czytamy w artykule Izabeli Fijałkowskiej. I dalej: - Na szczęście dla miasta, przy odbudowie starano się odtwarzać dawny wygląd budynków, a tam gdzie było to niemożliwe, w większości wprowadzano nowe obiekty stylistycznie nawiązujące do form historycznych.

Zainteresowanym szczegółami polecamy artykuł Izabeli Fiałkowskiej "Zniszczenia obiektów zabytkowych Grudziądza w czasie drugiej wojny światowej i ich odbudowa" zamieszczony w wydanym przez muzeum "Roczniku Grudziądzkim 2020". Całe to wydawnictwo dostępne jest TUTAJ.

Przypomnijmy, że rząd Polski domaga się od Niemiec reparacji za zniszczenia dokonane podczas II wojny światowej.